Karaciğer yağlanması, hepatositler içerisinde trigliserid birikimini tanımlayan bir durumdur. Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAYK) karaciğer yağlanmasının en sık sebebidir. Bunun dışında aşırı alkol alımı, ilaç kullanımı, toksinler, kronik viral enfeksiyonlar (hepatit C, hepatit B) ve depo hastalıkları karaciğerde yağlanmaya sebep olabilen durumlardır.

Resim1. (Resim A’da böbreğe oranla ekojenite artışı bulanmazken,

Resim 2. HRI (Hepatorenal İndeks) B’de hafif, C’de orta ve D’de ağır dereceli yağlanma görülüyor) Otomatik Hesaplama

Günümüzde NAYK tanısında ve yağlanmanın miktarının belirlenmesinde mevcut altın standart karaciğer biyopsisidir. Karaciğer biyopsisi sıklıkla sağ lob segment 5-6’dan alınmakta ve elde edilen doku karaciğerin yaklaşık 50.000’de 1’ini temsil etmektedir. Bu durum özellikle heterojen yağlanmanın olduğu durumlarda yağlanma miktarının yanlış değerlendirilmesine sebep olabilir. Yapılan çalışmalarda kara ciğer biyopsisinin alınma açısı, örnek uzunluğu ve sayısının farklılığının dahi değerlendirmeyi etkileyebileceği vurgulanmıştır. Bunların yanı sıra işlemin invaziv olması pek çok minör ve hatta ölümü içe ren majör komplikasyonu barındırmaktadır. Bu gibi sebepler hastalığın tanı ve takibinde görüntüleme yöntemlerini öne çıkarmıştır. Bunlar içerisinde ultrasonografi (US), bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yöntemleri yer almaktadır.

Ultrasonografi

1- Hepatorenal İndeks

Ultrasonografi (US) yaklaşık 50 yıldır pek çok hastalığın tanısında kullanılabilen ve yüksek frekanstaki ses dalgalarının farklı ortamlardaki fiziki hareketleri temeline dayanan bir görüntüleme yöntemidir. Karaciğer incelemeleri sıklıkla düşük frekanslı (2-5 MHz) konveks transdüser ile yapılır. Normalde karaciğer parankimi homojen ekoya ve normal böbrek korteksi veya dalak ekojenitesine göre eşit veya hafif yüksek ekojeniteye sahiptir. Karaciğer yağlanmasında hücre içi yağ birikiminin ses dalgalarını yansıtma özelliği sebebiyle karaciğer parankiminde ekojenite artışı görülür. Hepatik ve portal ven duvarlarının net olarak seçilebildiği ancak böbrek veya dalak ile kıyasla karaciğer parankiminde ekojenite artışının varlığı hafif yağlanmayı gösterirken, ekojenite artışı ile birlikte hepatik ve portal ven duvarı nın seçilememesi orta, posterior atenüasyon, yani karaciğerin posterior kesimlerinin sonografik olarak yoğun gölgelenme sebebiyle değerlendirilememesi ise ağır yağlanmayı gösterir (Resim 1)

Karaciğer yağlanması teşhisinde hekimin göz ile yaptığı organlar arasındaki ekojenite farklılığının değerlendirilmesini ultrasonografi cihazı otomatik olarak hesaplayabilir. Cihaz ilgili görüntü üzerinde karaciğer ve renal konteksi otomatik olarak tanır. Takibinde iki organ dokusu arasındaki ekojenite farklılığını yapay zeka desteği sayesinde hesaplar ve rakamsal veri olarak bizlere sunar. Bu özellik HRI yani Hepatorenal indeks olarak karşımıza çıkar.(Resim 2)

2- Atenüasyon

Ultrasonografi atenüasyonu, dokuların ultrason dalgalarını ne kadar zayıflattığını ifade eder. Karaciğer yağlanması gibi durumlarda artan atenüasyon, yağlı dokunun ultrason dalgalarını absorbe etmesinden kaynaklanır. Bu özellik, patolojik değişimlerin tespitinde ve değerlendirilmesinde önemli bir rol oynar.

USAT (UltraSound Attenuation Technology), özellikle karaciğer yağlanmasının (steatoz) erken teşhisi ve değerlendirilmesinde kullanılan bir ultrason analiz aracıdır. Bu teknoloji, ultrason sinyallerinin dokular içinden geçerken zayıflamasını (atenuation) ölçerek karaciğer dokusundaki yağ birikimini sayısallaştırır.

Karaciğer Ultrasonunda Atenüasyon Artışı

1. Normal Karaciğer:

• Normal bir karaciğer homojen bir yapıya sahiptir ve orta düzeyde bir ekojenite (yansıma) gösterir.

2. Atenüasyon Artışı Olan Karaciğer:

• Karaciğerde yağlanma (hepatik steatoz) veya fibrozis gibi durumlar varsa, bu dokular ses dalgalarını daha fazla yansıtır.

• Sonuçta ultrason görüntüsünde karaciğer parlak ve homojen olmayan bir yapıda görünür.

Nasıl Çalışır?

Atenüasyon ölçümünde hasta ve cihaz korelasyonu önemli rol oynar. Yapılacak ölçümün sonucuna negatif etki olmaması adına hastanın stabilizasyonunun yüksek ve ultrason porbunun sağ lob interkostal planda segment 5-6’ya konumlandırılmış olması gerekir. Takibinde cihaz karaciğere önceden ayarlanmış süre ile ilişkili olarak ses dalgalarını gönderir. Yansıyan ses dalgalarının atenüasyonu cihaz tarafından hesaplanır ve yağlanma oranı sayısal veri olarak bizlere sunulur. (Resim3 ve Resim4)

Resim3. Sağlıklı karaciğer hesaplanan değer 0.51

Resim4. Yağlı karaciğer hesaplanan değer 0.79

Bu özellikler hastalık teşhisinde doktora karşılaştırma fırsatı sunar ve kesin tanıda yardımcı olur. Gelişmekte olan teknolojiler hastalıkların tanı ve tedavi süreçlerinin zamansal yönetimi açısından önemli rol oynar.