Son 25 yılda robotik cerrahinin gelişimi ve benimsenmesi, minimal invaziv cerrahide önemli bir paradigma değişimine yol açmıştır. Teknolojinin hızla ilerlemesiyle birlikte, robotik ve yapay zeka uygulamaları, sağlık sektörü de dâhil olmak üzere birçok alanda önemli bir yer edinmiştir. Bu gelişmelerin başında, robotik cerrahinin yükselişi yer almaktadır. Robotik cerrahinin giderek daha fazla kullanılmaya başlanması, akıllara şu soruyu getirebilir: “Ameliyatlarımızı artık robotlar mı gerçekleştirecek?” Bu yazımız da, robotik cerrahiye dair merak edilenleri ve bu sorunun cevabını inceleyeceğiz.

Robotik Cerrahi Sistemi Nedir?

Cerrahi uygulamalarda robot kullanımı, ilk olarak beyin biyopsisinde iğne konumlandırma amacıyla PUMA 560 (Programmable Universal Machine for Assembly) adlı robotik kol ile gerçekleştirilmiştir. Cerrah, robotu kullanarak iğneyi hedeflenen bölgeye yerleştirmiştir. Bu, robotik cerrahinin tıp alanındaki ilk adımı olarak kabul edilmektedir. Daha sonra, robotik cerrahinin gelişimi hız kazanmıştır.1990’ların başında NASA tarafından uzun süre uzayda kalmak zorunda olan astronotların acil durumda uzaktan müdahale ile ameliyat edilme sini sağlamak amacıyla, sanal gerçeklik alanında uzmanlaşan mühendisler ve Stanford Üniversitesi Araştırma Merkezi robot teknolojisi uzmanları tarafından geliştirilen cerrahi robotlar kullanılmıştır. Günümüzde tıp alanında yaygın olarak kullanılmaya başlanan robotik cerrahi, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte her geçen gün daha da önemli bir hale gelmektedir. Robotik cerrahi ile gerçekleştirilen işlem, “robot yardımlı laparoskopi ameliyatı” olarak tanımlanmaktadır. Bu yöntem, “açık ameliyat” ve “laparoskopik ameliyat’ın” yanında üçüncü bir ameliyat yöntemi olarak bilmektedir. Robotik cerrahinin en belirgin özelliklerinden birisi, operasyonu yapacak olan cerrahın, robotu bir konsol üzerinden yönetmesidir. Robotik cerrahi, cerrahın elinin giremediği yerlerde bir elden çok daha yüksek manevra kabiliyetine sahip olması, daha az kanama ve dolayısıyla daha az kan ve ilaca ihtiyaç duyma gibi birçok yarar sağlamaktadır.

Robotik Cerrahi Sistemi Çalışma Prensibi

Robotik sistem ile yapılan ameliyatlarda, cerrah vücuda minik kesiler açar, minyatür aletler ve yüksek çözünürlükte üç boyutlu bir kamera yerleştirir. Ardından, bu aletleri konsoldan yönlendirerek ameliyatı gerçekleştirir. Robotik sistem hatalı işlemlere izin vermez, herhangi bir titreme yaşanmaz, insan elinin yapamayacağı hareketleri yapabilir ve cerrah önündeki yüksek çözünürlükteki görüntü ile çok hassas işlemleri yapabilir. Robotik cerrahi sırasında, cerrah aletleri yönetebilmek için sistemin izin verdiği kontrollere göre hareket eder. Cerrah, konsol üzerinden yaptığı hareketleri, vücudun içinde bulunan cihazların hassas hareketlerine dönüştürerek ameliyatı gerçekleştirir.

Robotik cerrahi sisteminde kullanılan optik görüntüleme sistemi, hekimin her iki gözüne ayrı görüntüler aktararak, gerçek derinlik algısının oluşmasını sağlar. Hekimin çıplak gözle göremeyeceği bölgeleri 10 kata kadar net bir şekilde büyüterek hekime detaylı bir görüş sağlar ve dar anatomik yapılara kolayca müdahale edilebilir. Operasyon sırasında istenmeyen zedelenmeler en aza indirilir. Cerrah, sistemin kontrol edildiği cerrahi konsolda oturarak çalışabilmektedir. Tüm robotik sistemi, cerrahın el ve ayak hareketleri ile kullanılmaktadır. Sonuç olarak, birçok kişinin robotik cerrahi hakkında inandığının aksine, ameliyatlar aslında robotlar tarafından gerçekleştirilmez. Aksine, cerrah her an robotik kollar üzerinde tam kontrole sahiptir. Robot, bir araç görevi görür ve cerraha bir tür asistan olarak kabul edilebilir.

Robotik Cerrahi Sisteminin Avantajları

• Robotik cerrahi, cerrahların el titremesini ortadan kaldırır. (Özellikle uzun süren cerrahi prosedürler sırasında yaygın olarak karşılaşılan bir durum olmasına rağmen)

• Görüntüleme ekranında kameranın sağladığı büyütme sayesinde cerrahi alanın daha net bir şekilde görüntülenmesine olanak sağlar.

• Enfeksiyon riski daha düşük olur, kan kaybı azalır ve kan nakli gereksinimi düşer.

• Ameliyat sonrası ağrı daha az olur, yara izi minimum düzeye iner.

• Hastanede kalış süresi kısalır ve hastalar daha hızlı iyileşir.

• Daha küçük kesiler ve diğer faktörler sayesinde hastalar, normal aktivitelerine daha hızlı dönebilir.

Robotik Cerrahi Sistemleri ve Tıbbi Uygulamaları

1.Intuitive Surgical -Da Vinci Robotik Cerrahi Sistemi

Da Vinci, robotik cerrahi alanında en yaygın ve en bilinen cerrahi sistemlerden biridir, şu an çeşitli modelleriyle mevcut olup, her biri farklı cerrahi alanlarda kullanım amacıyla geliştirilmiştir. Da Vinci Xi, Intuitive’in en gelişmiş robotik destekli cerrahi sistemidir. Bu sistem 10X büyütülmüş kristal netliğinde, 3B görüntüyle cerrah çıplak gözden daha fazlasını görebilir. Cerrahların minimal invaziv operasyonları robotik kollar yardımıyla gerçekleştirdiği bir tekniktir. Cerrah, kontrol konsolundan robotik kolları yönetir ve hareketlerini taklit eder. Kullanılan aletler laparoskopik cerrahide mümkün olmayan bilek hareketi yapma özelliğindedir. Bu sayede cerrah hasta içerisinde yapmak istediği tüm enstrüman hareketlerini kolaylıkla yapabilmektedir(EndoWrist). Da vinci robotik cerrahi sistemi genel cerrahi, jinekoloji, üroloji, göğüs cerrahisi, KBB ve pediatrik cerrahi başta olmak üzere birçok farklı branşta, 70’den fazla ameliyat türünde kullanılabiliyor.

Modeller : Da Vinci Si , Da Vinci X , Da Vinci Xi , Da Vinci SP(single port)

2. Stryker – MAKO™ Robotik Kol Destekli Cerrahi Sistemi

MAKO™, hastaların anatomik özelliklerine özel 3D CT tabanlı planlama ile teknolojiyi birleştiren bir robotik cerrahi sistemidir. Diz (total ve parsiyel diz protezleri) ve kalça eklem replasmanlarında robotik destekli cerrahi süreçlerde kullanılır. Daha hassas ve planlı kemik kesimleri yapılmasına olanak tanırken yumuşak doku hasarını ve gereksiz kemik kaybını en aza indirir. Böylece cerrahlar, her hastanın benzersiz ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilmiş tedavi sağlayabilir.

3. Medtronic – Hugo™ Robotik Cerrahi Sistemi

Hugo™, minimal invaziv cerrahileri geliştirmek amacıyla tasarlanmış ileri düzey bir cerrahi sistemdir. Cerrahlara 3D yüksek çözünürlüklü görsel ve hassas hareketler sunarak, cerrahların daha küçük kesilerle ameliyat yapmalarını sağlar. Robotik kollar, cerrahların daha geniş bir görüş açısı ve daha ince hareketler yapmalarına olanak tanır.

4. Zimmer Biomet – ROSA® Robotik Cerrahi Sistemi

ROSA® kısaca Robotik Cerrahi Asistan, diz ve kalça protezlerini tam ölçüsüne göre ayarını ve boyut lamasını yapan bir robotik cihazdır. ROSA’nın kullanım alanları oldukça geniştir, dejeneratif eklem hastalıkları, romatizmal hastalıklar, eklem bozuklukları, post-travmatik durumlar ve primer kalça ve diz artritleri gibi çeşitli ortopedik rahatsızlıkların tedavisinde etkili bir şekilde kullanılabilir. Hızlı iyileşme, hareketlerin geri kazanılması ve fonksiyonların seri düzelmesi bakımından normal diz protezlerinden daha etkilidir.

5. Brainlab - Cirq® Robotik Cerrahi Sistemi

Cirq®, hafif, esnek ve modüler bir robotik cerrahi sistemidir. Birçok uygulamada doğruluk sağlayan ve cerrahı destekleyen modüler robotik çözümler sunar. Her çözüm, temel modül Cirq Arm System ve endikasyona özgü bir uygulama modülünden oluşur. Bu modüler yaklaşım sayesinde, aynı temel modül sabit alet tutma, karmaşık omur ga cerrahisi, hassas stereotaktik cerrahi ve kranial biyopsiler gibi farklı kullanım durumlarını ele alır. Sistem çoğu ameliyathane masasına kolayca takılır ve çeşitli görüntüleme cihazlarını barındırır.

Son olarak sevgili okurlar, robotik cerrahi sistemi sadece teknolojik bir yenilik değil, aynı zamanda sağlıkta daha hızlı iyileşme, daha az risk ve daha yüksek bir yaşam kalitesi vaat eden bir devrimdir. Gelecekte bu sistemin gücünden daha da fazlasını göreceğimiz kesin. Teknoloji ve yapay zekanın hızla evirildiği bu dönemde, sağlık ve diğer pek çok sektörde yepyeni gelişmelere tanıklık edeceğiz. Bu dönüşümün bir parçası olmanın heyecanını paylaşarak, sizlere daha fazla bilgi ve ilham sunmaya devam edeceğiz.